یک دستفروش در خیابانهایNairobi تلفن همراهش را باز می‌کند و آخرین معاملات M-PESA و Equity Bank خود را با یک برنامه بودجه بندی به اشتراک می‌گذارد. او با استفاده از این برنامه اطمینان حاصل می‌کند که قبض‌هایش به موقع پرداخت می‌شوند. براساس موجودی حساب، پرداخت‌ها را با برنامه پرداخت می‌کند. یک برقکار که در چند شرکت‌ بزرگ در بمبئی کار می‌کند به دنبال یک بیمه نامه برای محافظت از خانواده‌اش است. وی به Google Pay دستور می‌دهد تا اطلاعات درآمد خود را با یک شرکت بیمه برای تعیین اهداف پوشش خود به اشتراک بگذارد، و بعدها پرداخت‌های حق بیمه را مطابق با جریان درآمد نامنظم، خودکار نماید. در Medellin، یک کارگر ساختمانی و همسر خیاط وی به یک برنامه کاربردی دستور می‌دهند تا اطلاعات مربوط به دستمزد و درآمد مشترک خود را با وام‌دهندگان احتمالی به اشتراک بگذارد و یک وام ارزان قیمت برای خرید یک آپارتمان کوچک برای خانواده خود پیدا کند.

"سیستم‌های جدید برای به اشتراک‌گذاری داده‌ها و انعطاف‌پذیری پرداخت‌ها می‌توانند با باز کردن قفل دسترسی به داده‌های مصرف کننده که در حال حاضر در شرکت‌های پرداخت، بانک‌ها و سایر موسسات مالی نگهداری می شود ، نوآوری را تحریک کنند."

در سطح جهانی، تعداد فزاینده‌ای از افراد کم درآمد در حال ورود به سیستم مالی رسمی هستند اما هنوز از ارزش کامل خدمات مالی استفاده نکرده‌اند. سیستم‌های جدید برای به اشتراک‌گذاری داده‌ها و انعطاف‌پذیری پرداخت‌ها می‌توانند با باز کردن قفل دسترسی به داده‌های مصرف کننده که در حال حاضر در شرکت‌های پرداخت، بانک‌ها و سایر موسسات مالی نگهداری می شود ، نوآوری را تحریک کنند.

همانطور که این نمونه‌های فوق نشان می‌دهند، این تغییرات به‌همراه توانایی هدایت مستقیم پرداخت‌ها، بازیکنان مسئول را قادر می‌سازد تا طیف وسیعی از محصولات و خدمات جدید را رقابتی‌تر کنند، گزینه‌های مالی بیشتری را به مشتریان در نقاط قیمتی پایین‌تر ارائه دهند و متناسب با نیازهای خاص آنها طراحی بهتری صورت پذیرد.

استفاده بازتر از داده‌ها و پرداخت‌ها می تواند به نفع میلیون‌ها انسان کم درآمد باشد که وارد سیستم مالی رسمی می‌شوند و توانایی آنها را برای تعامل با اقتصاد واقعی بهبود می‌بخشد.

با این وجود همان ساختارهایی که چنین نویدهایی را برای ورود و رشد می‌دهند خطرات جدیدی را به همراه دارند. به اشتراک گذاشتن اطلاعات مشتری در بین چندین بازیکن، خطر سوء استفاده از داده‌های آنها را افزایش می‌دهد و میلیون‌ها میلیون نفر را در معرض خطر قرار می‌دهد. افراد فقیر دارایی کمتری دارند و از نظر عملکردی یا مالی بی‌سواد هستند و بنابراین ممکن است در معرض استثمار قرار بگیرند. ساخت سیستم‌هایی که میلیون ها فقیر را شامل شود تنها از طریق نوآوری بدون محدودیت اتفاق نمی‌افتد بلکه به اقدامات پیشگیرانه و گفتگو میان بازیگران بخش خصوصی به منظور شکل‌گیری فرایندهای جدید برای اشتراک‌گذاری داده‌ها و پرداخت‌ها نیاز است.

سه عنصر طراحی وجود دارد که برای به حداکثر رساندن پتانسیل تحویل مالی مسئولانه و فراگیر ضروری است و شامل موارد زیر است:

1- مجموعه داده‌های گسترده و متنوعی که نه تنها از بانک‌ها بلکه از طیف وسیعی از بازیکنانی که با فقرا در تعامل هستند، اطلاعات را جمع‌آوری می‌نمایند.
2- مراکز تجمیع داده‌ها که مصرف‌کنندگان و کاربران داده را قادر می‌سازند به راحتی مجوز داده را مدیریت کنند.
3- اشخاص ثالث قادرند درخواست‌های پرداخت را مستقیماً از طرف بانک به نمایندگی از مشتریان خود آغاز كنند.

این سه عنصر برای ایجاد یک داده موفقیت آمیز باز و پرداخت انعطاف‌پذیر در کنار هم، عناصر اساسی لازم (هر چند کافی) را ایجاد می‌کند که به نفع مردم در هر سطح از جامعه است.

اگر این اصول آشنا به نظر می‌رسند، به این دلیل است که از فرایندهای جدیدی که در اروپا، مکزیک و هند و سایر کشورها ظهور می‌کنند الهام گرفته شده است. برای تقویت رقابت در بانکداری خرده فروشی در انگلستان، بازارهای رقابت بزرگترین بانک‌های انگلیس را مجبور به گشودن و به اشتراک گذاشتن داده‌های خود نموده است. یک مطالعه اخیر توسط اداره رفتار مالی انگلستان گفته است که این اقدام می‌تواند رقابت و مدل‌های نوآورانه کسب وکار، ارائه خدمات بهتر به مشتری مانند راه‌حل‌های پرداخت ارزان‌تر، بودجه‌بندی و ابزارهای مدیریت پول بر اساس داده‌های مشتری و توانایی تغییر سریع مشتریان را فراهم کند.

اتحادیه اروپا اخیراًPSD2 را جهت بکارگیری ارائه‌دهندگان جدید تصویب نموده است، که طبق آن بانک‌ها باید داده‌ها را به اشتراک بگذارند. این اشتراک توسط APIها و برنامه‌های نرم‌افزاری، داده‌ها را تبادل می‌نماید و سیستم‌های رایانه‌ای متفاوت را قادر می‌سازد با یکدیگر ارتباط برقرار کنند، این به مصرف‌کنندگان این امکان را می‌دهد تا داده‌های بانکی خود را با اشخاص دیگر به اشتراک بگذارند و از طریق برنامه‌های شخص ثالث از بانک خود پرداخت را آغاز کنند. تلاش‌های مشابهی برای گشودن امور بانکی و پرداختها در کانادا، استرالیا و برزیل در جریان است.

در مکزیک ، قانون fintech 2018" " الزامات به اشتراک‌گذاری داده ها را در تمام نهادهای بخش مالی وضع کرده است و تغییرات پیش رو در سیستم پرداخت ملی به اشخاص ثالث امکان پرداخت را می‌دهد. هند با ایجاد یک سیستم پرداخت باز با عنوان Unified Payments Interface (UPI) که تحت نظارت National Payments Corp. of India (NPCI) ایجاد شده، یک گام فراتر رفته است. اخیراً دولت هند نوع جدیدی از موسسه را برای به اشتراک گذاشتن داده‌های مالی مشتریان ایجاد کرده است، که "تجمیع‌کننده حساب "نامیده می‌شود.

این کشورها اطلاعات اولیه در مورد چگونگی کارکرد فرایند داده باز و پرداخت را ارائه می‌دهند. با استفاده از تجربیات آنها، شاهد پتانسیل عظیم اقتصادی درحال ظهور خواهیم بود که این سه اصل را برای بازارهای مالی پویا که رشد فراگیر را تقویت می‌کنند، در طراحی خود گنجانده‌اند. که هر یک را بیشتر بررسی خواهیم نمود.

داده‌های باز؛ داده‌های مالی که از طیف وسیعی از منابع تهیه می‌شوند.

در اقتصادهای درحال توسعه با صنعت بانکداری کوچک، تهیه اطلاعات مشتری باید فراتر از بانک‌ها باشد. در این کشورها، بانک‌ها مشتری نسبتاً کمی دارند که بسیاری از آنها مانده بانکی محدودی دارند و روابط مالی عمیقی ندارند. فرایندهای داده باز نیاز به طیف وسیعی از شرکت‌ها دارند که به مشتری بسیار گسترده‌تری دسترسی دارند. اینها باید شامل صادرکنندگان پول‌الکترونیکی(EMI) باشد که به لطف ساختار کم‌هزینه‌تر، معمولاً به بخش‌های ضعیف‌تر دسترسی گسترده‌تری دارند. به عنوان مثال، bKash در بنگلادش نزدیک به 30 میلیون حساب در بازاری گشوده است که بزرگترین بانک‌ها کمتر از 1 میلیون حساب مشتری دارند. ارائه‌دهندگان خدمات پرداخت مانندStripe یا Visa نیز باید در این مجموعه مشارکت داشته باشند زیرا آنها حجم عظیمی از داده‌ها را پردازش می‌کنند. قانون جدید فین‌تک مکزیک نمونه خوبی از تلاش برای گسترش منبع داده است. که یک تعهد به اشتراک‌گذاری داده‌ها را، بر عهده بانک‌ها، ارائه‌دهندگان خدمات پرداخت، موسسات اعتباری، ارائه‌دهندگان بیمه و شرکت‌های فین‌تک دارای مجوز قرار می‌دهد.

با استفاده از داده‌های تولید شده توسط طیف گسترده‌ای از شرکت‌ها، اطلاعات بیشتری در اختیار مشتریان قرار می‌گیرد تا بتوانند از آنها برای دستیابی به خدمات بیشتر استفاده کنند. اگر بسیاری از شرکت‌های مالی موظف به اشتراک اطلاعات باشند، این امر می‌تواند هسته حیاتی لازم را برای ایجاد نوآوری ایجاد کند. این موضوع مزایای دیگری نیز دارد. در مرحله اول، باید نگرانی‌های ارائه‌دهندگان خدمات مالی فعلی(FSP) را كه اشخاص ثالث به‌طور ناعادلانه از آنها منفعت می‌یابند و با دسترسی به داده‌های سنتی بانك‌ها، از سیستم بهره می‌گیرند، کاهش یابد. در مرحله دوم، این می‌تواند تا حدی نگرانی‌های انحصارطلبانه در مورد شرکت‌های بزرگ مانند Google ، Alibaba ، Facebook و دیگران را که از طریق کنترل انحصاری بر داده‌های مشتری، بر بازار تسلط پیدا می‌کنند را برطرف کند، زیرا این شرکت‌ها باید داده‌های خدمات مالی خود را ارائه دهند. نکته مهم این است که تأمین‌کنندگان داده‌ها می‌توانند با توسعه خدمات مالی جدید مبتنی بر داده‌های بیشتر در مورد مشتریان، ذینفع شوند.

حتی یک منطق برای گسترش عرضه داده‌ها فراتر از بودجه وجود دارد که شامل داده‌های مخابراتی یا پرداخت‌های کمکی است، که به‌طور بالقوه ارزش بیشتری به همراه خواهد داشت، اما به اشتراک‌گذاری داده‌ها فراتر از حوزه سیاست بخش مالی خواهد بود. بنابراین ممکن است در بسیاری از کشورها، هدفی طولانی‌مدت باشد.

دسترسی به داده‌ها: تنها نقطه اتصال در منابع مختلف

به اشتراک گذاشتن داده‌ها از طریق چندین ارائه‌دهنده ممکن است منجر به بی‌نظمی شود اگر مصرف‌کنندگان مجبور باشند هر بار که از برخی از اطلاعات حساب خود استفاده می‌کنند رضایت خود را ارائه دهند یا مجبور باشند سابقه داده‌ها را به چندین ارائه‌دهنده ارسال نمایند تا بهترین قیمت محصولات و خدمات مالی را دریافت کنند. ممکن است تلاش برای رضایت یا فراخوانی داده‌های ارائه‌دهندگان متعدد طاقت‌فرسا باشد. لذا بهتر است مصرف‌کنندگان بتوانند مجوز استفاده از داده‌های خود را از طریق یک کانال فراهم نمایند، در این صورت امکان انتقال اطلاعات مالی مرتبط با منابع مختلف در یک بسته واحد را به یک برنامه، FSP یا شخص ثالث فراهم می‌نمایند.

به عنوان مثال، شخصی که می‌خواهد خانه‌ای را خریداری کند، به برنامه خرید و فروش اجازه می‌دهد تا از طریق یک درخواست به اطلاعات مالی آنها دسترسی پیدا کند. یک نمونه اولیه از این عملکرد، تجمیع حساب‌ها در هند است. مشتریان به نهادهای جدید اجازه می‌دهند تا از طیف وسیعی از موسسات مختلف (بانک، کارگزار، بیمه‌گر و ...) به منابع مختلف اطلاعات مالی خود دسترسی داشته باشند و سپس براساس درخواست خود آن را به اشتراک بگذارند. تجمیع‌کننده‌های حساب مانند لوله‌هایی عمل می‌کنند که داده‌ها را به راحتی جابجا می‌کنند اما نمی‌توانند داده‌ها را ذخیره یا استفاده کنند. کاربران جهت استفاده از مزایای مختلف و به‌منظور دسترسی برای دریافت طیف گسترده‌ای از داده‌ها فقط یک درخواست ارسال خواهند نمود.

پرداختهای باز: بسیاری از اشخاص ثالث می توانند درخواستهای پرداخت را شروع کنند.

در بازارهای توسعه‌یافته و کمتر توسعه‌یافته ،کنترل تراکنش‌های قبلی پرداخت‌ها توسط بانک‌ها انجام می‌گیرد و ارائه آن اغلب موجب افزایش توانایی مصرف‌کننده در مدیریت استفاده از وجوه شخصی خود (هزینه‌ها، تأخیرها و انسدادها) و کنترل آنها می‌گردد.

به‌طورمثال پیام‌رسان facebook در فیلیپین، توانایی پرداخت از طریق حسابهای محدود ارائه‌دهندگان پول الکترونیکی را دارد. مشتریان می‌توانند به facebook دستور دهند از حساب EMI خود پرداختی انجام دهند.

به همین ترتیب در هند، NPCI از طریق یکپارچه‌سازی واحد معروف به UPI، سیستم خود را به روی موسسات غیربانکی‌ باز کرده است. این برنامه Google Pay و BHIM (یک برنامه شخص ثالث محلی) را قادر به شروع پرداخت از بیش از 100 بانک می‌کند و از زمان راه‌اندازی آن (تقریباً دو سال پیش)، Google Pay بیش از 60 میلیون کاربر فعال پرداخت دیجیتال ماهانه را در سراسر کشور هند ثبت نام کرده است.

در مکزیک، یک طرح جدید به نام CoDi که در پاییز سال 2019 اجرا گردید، فین‌تک‌های غیر بانکی را قادر می‌سازد تا مستقیماً به سیستم پرداخت(SPEI) در کمترین زمان متصل شوند و پرداخت‌ها را از طریق حساب‌های بانکی مشتری آغاز کنند. در بازارهای پیشرفته تر، افتتاح زیرساخت‌های پرداخت نیز در حال شتاب گرفتن است بطور مثال بانک‌های انگلیس به موسسات غیربانکی اجازه می‌دهند تا به‌طور مستقیم در RTGS، سیستم پرداخت و تسویه حساب‌های بانک به بانک در زمان واقعی خود شرکت کنند. با گسترش دسترسی، هزینه جابجایی پول باید به‌طرز چشمگیری کاهش یابد. در واقع، آرزوی UPI در هند و CoDi در مکزیک این است که به‌طور چشمگیری هزینه پرداخت‌ها را حتی به صفر کاهش دهند و این پرداخت‌ها را به بخش جدایی‌ناپذیر از زیرساخت‌های ابزارهای پرداخت برای تقریباً همه کشور تبدیل نمایند.

با این اقدام نه تنها باید هزینه‌های معامله کاهش یابد، بلکه تغییرات باید نوآوری دیجیتال را در اقتصاد واقعی ایجاد کند، زیرا افراد ثالث بیشتری را قادر به ارائه خدمات جذاب‌تر می‌کند. به‌عنوان مثال تصور کنید، شرکتی خدماتی از طریق یک بستر آنلاین ارائه سرویس می‌دهد. اگر پس از تائید اتمام کار، سیستم به‌طور خودکار درخواست پرداخت وجه را مستقیماً به حساب کارگر متصل کند، می‌توان به کارگران قراردادی بسیار سریعتر دستمزدشان را پرداخت نمود. چنین پرداخت‌های سریعی نه تنها مدیریت گردش مالی کارگران را آسان می‌کند بلکه ممکن است ردیابی داده‌ها را ایجاد کند که بعداً به وی امکان می‌دهد به یک خط اعتباری برای داد و ستدهای در حال رشد خود دسترسی پیدا کنند.

سیستم‌های باز علاقمند به توسعه مالی

یک مانع پایدار، هزینه بالای بانکداری سنتی است. مصرف‌کنندگان کم‌درآمد مانده‌های بسیار کمی در حساب‌های خود دارند و بنابراین درآمد بسیار کمی برای تجارت بانکی ایجاد می‌کنند که اغلب کمتر از 10 دلار در سال است. به طور معمول برای بازاریابی مشتری جدید، افتتاح حساب و سایر موارد، 20 تا 30 دلار برای بانک‌ها هزینه ایجاد می‌شود. هنگامی که جمعیت در مسافت زیادی پراکنده می‌شوند، ارائه‌دهندگان نیز با هزینه‌های سنگین ارائه خدمات مواجه هستند. عدم اطلاع زیاد از معیشت این مشتریان، مشارکت آنها یا ارائه خدمات جذاب را با مشکل روبرو می‌کند.

از داده‌های معاملاتی همچنین می‌توان برای شخصی‌سازی پیشنهادات وام استفاده کرد. به‌عنوان مثال یک کارآفرین که دکه غذاهای خیابانی را اداره می‌کند، از حساب پول همراه خود برای خرید گوشت و سبزیجات استفاده می‌کند، که یک دنباله داده غنی از معاملات ایجاد می‌کند. او دوست دارد ساعات کاری خود را گسترش دهد اما برای خرید مواد غذایی بیشتر به وام نیاز دارد. وی ممکن است از وامی بهره‌مند شود که به وی اجازه می‌دهد با درصد کمی از فروش واقعی بازپرداخت کند، روشی که توسط وام Kopo Kopo Grow در کنیا استفاده می‌شود. الگوریتم‌های امتیازدهی می‌توانند از تاریخ معاملات مشتری استفاده کرده و انواع مختلف داده‌ها را وادار کنند تا وام‌دهنده بتواند ریسک و قیمت چنین وامی را با کارآیی بیشتری ارزیابی کند و اگر مشتری به موقع بازپرداخت کند، وام‌دهنده می‌تواند در آینده با ارائه نرخ بهره کم به او پاداش دهد. تجزیه و تحلیل ساختار هزینه‌های بانکی در آفریقا که توسط CGAP و McKinsey در سال 2015 انجام شد، نشان داد که ترکیب داده‌ها و اتوماسیون در وام‌های ارائه‌دهنده خدمات مالی موجود می‌تواند هزینه‌های عملیاتی را حداقل 25 درصد کاهش دهد.

این نمونه‌ها نشان می‌دهد که چگونه سیستم‌های داده باز می‌توانند از طریق هزینه‌های کم و محصولات و خدمات مرتبط‌تر، منجر سودمندی مردم فقیر شوند. خدمات مالی که مشتریان کم‌درآمد را قادر می‌سازد در مشاغل خود سرمایه‌گذاری کنند، ورودی بیشتری بدست آورند، در برابر خطرات محافظت کنند و منابع مالی خود را به راحتی مدیریت کنند که میزان مشارکت مولد آن اقتصاد در اقتصاد واقعی را گسترش می‌دهد. این نوعی شمول اقتصادی از پایین به بالا است که ممکن است یک فرایند داده و بازپرداخت را فعال کند.

سیاست گذاری محتاطانه مورد نیاز است

علی‌رغم مزایای بسیاری که فرایندهای جدید به همراه دارند، اجرای آن می‌تواند چالش‌ها و خطرات قابل توجهی را به همراه داشته باشد. داده‌های جدید و فرایندهای پرداخت نیاز به تأمل و تفکر خواهند داشت، و رفع مشکلات این طرح را نمی‌توان تنها به عهده فین‌تک‌ها یا مبتکران گذاشت. کشورهای مختلف با روش‌های متفاوتی جهت رسیدگی به این مشکلات دارند. چالش‌ها عبارتند از:

1- آیا APIها باید استاندارد شود؟ اگر هر FSP یک رابط و پروتکل API متفاوتی را طراحی کند که دارای پیچیدگی زیادی باشد، مزایای سیستم‌های باز به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد. این مانند روزهای ابتدایی راه‌آهن است که شرکت‌ها ریل‌های قطار مختلفی را نصب می‌کردند. در انگلیس و مکزیک، تلاش برای استانداردسازی اشتراک داده‌ها برای اطمینان از یک رویکرد همگن در حال انجام است. هند با یک سیستم مرکزی UPI، یک گام فراتر رفته است که دسترسی بیش از 100 بانک را از طریق یکپارچه‌سازی واحد فراهم می‌کند.
2- آیا دولت‌ها باید داده های باز و پرداخت های آزاد را الزام کنند؟ در حالی که سیاست‌گذاران در اروپا و مکزیک از طریق قانون تغییر ایجاد می‌کنند، در کشورهای دیگر شرکت‌های خصوصی ارزش کسب و کار را در باز کردن API خود درک می‌کنند و به‌تنهایی در حال پیشبرد آن هستند. در ژاپن طیف وسیعی از بانک‌ها، با تشویق قانونی در مورد ترویج بانکداری باز، APIهای آزاد را برای ارائه خدمات اطلاعات حساب به اشخاص ثالث پذیرفته‌اند. انتظار می‌رود که تا اواسط سال2020، 130 بانک از مجموع140 بانک مشارکت لازم بعمل آورند. این سطح از مشارکت را نمی‌توان در همه جا انتظار داشت زیرا بانک‌های فعلی، که در طول تاریخ اطلاعات بیشتری راجع به مصرف‌کنندگان جمع‌آوری کرده‌اند، احتمالاً تمایلی برای اشتراک‌گذاری ندارند.
3- چگونه باید خطرات امنیت سایبری را مدیریت کرد؟ اینکه چندین منبع داده مشتری از طریق یک کانال و همچنین از طریق طیف گسترده‌ای از ارائه‌دهندگان خدمات جریان خواهد یافت، آسیب‌پذیری‌های جدیدی ایجاد می‌کند. ارائه‌دهندگان باید در مورد استانداردهای امنیت و حفاظت از داده‌ها توافق کنند. پروتکل‌های رمزنگاری و امنیتی مشترک باید جریان داده‌ها را در چندین طرف با استفاده از زیرساخت‌ها کنترل کنند.
4- چگونه می‌توان از مصرف‌کنندگان در برابر سوء استفاده از داده‌ها محافظت کرد؟ سوءاستفاده از داده‌ها ممکن است تا حدی از طریق قوانین و مقررات رفع شود. ارائه‌دهنده‌ای را در نظر بگیرید که یک سرویس تسویه حساب ساده ارائه می‌دهد و رضایت مشتری را برای دیدن معاملات و موقعیت‌های مالی فعلی خود جلب می‌کند. سپس آن ارائه‌دهنده به روش دیگری نیز از داده‌ها درآمدزایی می‌كند تا به یك ارائه‌دهنده بیمه كمك كند تا محصولی را كه مصرف‌كننده هرگز قصد تهیه آن را نداشته است، تولید و بفروشد. چنین سوءاستفاده‌ای باعث می‌شود اعتماد مصرف‌کننده تضعیف شود، برای محافظت در برابر آن ارائه‌دهندگان می بایست محدود به استفاده از داده‌ها فقط برای اهداف مورد توافق مصرف‌کننده باشند.

با تأمل در آینده، می‌توانیم اطمینان حاصل کنیم که معرفی فناوری‌هایی که داده‌ها و پرداخت‌ها را تغییر می‌دهند، آینده‌ای را ایجاد می‌کند که افراد کم‌درآمد قربانی یک نظم اقتصادی جدید نباشند و بتوانند در کنار خانواده هایشان فرصت کسب حمایت را برای پیشرفت داشته باشند.

منبع : سری مقاله‌های CGAP Leadership